Κώστας Χαριτάτος,
1ο μέρος ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΦΗΒΙΚΟ ΜΠΑΣΚΕΤ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΦΗΒΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Οι αλλαγές στην ελληνική κοινωνία σήμερα και ιδιαίτερα στο εκπαιδευτικό σύστημα, έχουν οδηγήσει σε μερική διάλυση των εφηβικών τμημάτων όλων των συλλόγων. Το βεβαρημένο πρόγραμμα φροντιστηρίων και μελέτης των εφήβων, παράλληλα με την μείωση κατά ενός έτους του δικαιώματος συμμετοχής, ελάττωσε σημαντικά τον αριθμό παρουσίας των αθλητών στις προπονήσεις αλλά και στους αγώνες. Με αυτό τον τρόπο οι έφηβοι χάνουν πολύτιμο έδαφος στην ομαλή αθλητική τους ανάπτυξη, γεγονός που θα τους δυσκολέψει στο μέλλον να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του ανδρικού πρωταθλήματος.
Εξαίρεση αποτελούν τα εφηβικά τμήματα μεγάλων συλλόγων που συχνά προέρχονται από «παιδομάζωμα» από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, προσφέροντας επαγγελματικό όραμα, είτε μέσω της ανέλιξης τους σε επαγγελματίες αθλητές είτε προσφέροντας ποσοστά εισαγωγής σε πανεπιστήμια, κατακτώντας Πανελλήνια πρωταθλήματα.
Επίσης, οι διαφορετικές συνθήκες ανάπτυξης και κοινωνικοποίησης των παιδιών σήμερα στην Ελληνική οικογένεια (φροντίδα, παροχές, ικανοποίηση αναγκών κλπ) σε σχέση με προηγούμενες γενιές επιτάσσει διαφορετική προσέγγιση και συμπεριφορά των προπονητών. Παράδειγμα: πριν 10 χρόνια διώχνοντας ένα παιδί από την προπόνηση, πχ λόγω κάποιου παραπτώματος, στην επόμενη προπόνηση ήταν παρών πρώτος στο γήπεδο ζητώντας συγνώμη.
Σήμερα διώχνοντας ένα παιδί από την προπόνηση, ρισκάρεις όχι μόνο να μην είναι παρών στην επόμενη, αλλά και να μην τον ξαναδείς ποτέ!
Α. ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΠΟΥΣΙΩΝ, ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΜΕ ΜΙΚΡΟ ΑΡΙΘΜΟ ΑΘΛΗΤΩΝ
1. ΑΘΛΗΤΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΠΟΝΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ 1Η ΟΜΑΔΑ
Ανάλογα με τη κατηγορία που αγωνίζεται η 1η ομάδα του συλλόγου μας, μπορεί να απουσιάζουν 1-2 ή περισσότεροι έφηβοι αθλητές. Εννοείτε ότι είναι οι καλύτεροι παίκτες μας και πρέπει να βρούμε τρόπο να τους εντάξουμε στο τμήμα.
α. προσαρμογή plays-κοινή προπόνηση
Σε συνεργασία με τον πρώτο προπονητή χρησιμοποιούμε κοινά παιχνίδια στην επίθεση και διατηρούμε κοινή αμυντική φιλοσοφία
Προσπαθούμε να έχουμε τουλάχιστον μία ή περισσότερες προπονήσεις με όλους.
β. πνευματική προσέγγιση παρόντων – απόντων
Φροντίζουμε να ΄΄ δέσουμε΄΄ πνευματικά το τμήμα ώστε να γίνονται αποδεκτοί οι ΄΄απόντες΄΄ στους ΄΄παρόντες΄΄ και το αντίστροφο.
2. ΑΠΟΥΣΙΕΣ ΛΟΓΩ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ, ΔΙΑΒΑΣΜΑΤΟΣ
Συχνά τα παιδιά της Γ΄ Λυκείου (κάποιες φορές από τη Β΄ Λυκείου) ελαττώνουν τη παρουσία τους λόγω φροντιστηρίων και έντονης μελέτης ή ακόμα και σταματούν να παίζουν.
Προγραμματίζουμε το τμήμα χωρίς αυτά τα παιδιά
Οργανώνουμε και προγραμματίζουμε τη λειτουργία του τμήματος χωρίς τη συμμετοχή των παιδιών της Γ΄ Λυκείου, εφόσον η παρουσία τους δεν είναι συνεχής αλλά περιστασιακή.
Παράλληλα δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά αυτά να διατηρούν επαφή (κάνοντας κάποιες περιστασιακές προπονήσεις) με το τμήμα χωρίς όμως απαιτήσεις συμμετοχής.
Γενικά σε περιπτώσεις μικρού αριθμού συμμετεχόντων (κάτω από δέκα):
α. Προσαρμόζουμε το προπονητικό πρόγραμμα στον αριθμό των παιδιών που ακολουθούν με συνέπεια, δίνοντας έμφαση στην ατομική τους βελτίωση σε επίπεδο βασικών αλλά και συνεργασιών με παράλληλη βελτίωση σε θέματα τακτικής σε θεωρητικό επίπεδο.
β. Δανειζόμαστε αν αυτό είναι εφικτό παιδιά από το παιδικό σε κάποιες προπονήσεις δουλεύοντας την τακτική μας, με την προϋπόθεση φυσικά της συνεργασίας των τμημάτων σε επίπεδο φιλοσοφίας σε άμυνα και επίθεση.
Β. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ (ΑΡΧΕΣ, ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ)
Συχνά αντιμετωπίζουμε προβλήματα νοοτροπίας που εμφανίζονται με κακή συμπεριφορά των εφήβων που κυρίως οφείλονται:
1. ΛΟΓΩ ΛΑΘΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
Έλλειψη δημιουργίας αρχών και κανόνων σε μικρότερες ηλικίες από τους αντιστοίχους προπονητές, πολύ μεγάλη πίεση ή πολύ μεγάλη χαλάρωση και γενικά ένα κακό κλίμα, δημιουργούν τις βάσεις για την έκρηξη συμπεριφοράς ενός εφήβου που παράλληλα έχει να διαχειριστεί και τις τεράστιες ψυχολογικές, ορμονικές και σωματικές αλλαγές της εφηβείας.
2. ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΠΟΛΛΩΝ ΜΕΤΑΓΡΑΦΩΝ
Συνήθως οι μεγάλοι σύλλογοι που κάνουν πρωταθλητισμό στα παιδοεφηβικά τμήματα κάνουν μεταγραφές, συχνά από όλη την Ελλάδα. Τα παιδιά αυτά αποτελούν προφανώς αθλητές με ικανότητες και ταλέντο και κάποιοι με ανεπτυγμένο ΄΄εγώ΄΄. Φανταστείτε ένα παιδί που κυριαρχεί στην ομάδα του και λειτουργεί ως απόλυτος ήρωας με την ανοχή όλων να πρέπει να συνεργαστεί με αντίστοιχα καλούς αθλητές στη νέα του ομάδα και συχνά να αποτελέσει δεύτερη επιλογή. Είναι ένα μεγάλο σοκ που μπορεί να οδηγήσει σε κακή συμπεριφορά. Άλλωστε παιδιά από διαφορετικά αθλητικά προγράμματα εμφανίζουν δυσκολίες προσαρμογής που μπορούν να αποτελέσουν αιτία προβληματικής συμπεριφοράς.
Μοναδική λύση στο μεγάλο αυτό πρόβλημα είναι αρχικά η δημιουργία κανόνων λειτουργίας του τμήματος σε θέματα αρχών και συμπεριφοράς, ανεξαρτήτου ικανότητας αθλητών. Εδώ πρέπει να πιέσουμε στην εφαρμογή των αρχών και κανόνων χωρίς παρελκύσεις. Σημαντικό ρόλο παίζει η πνευματική και ψυχολογική προσέγγιση των αθλητών όπως και το ειδικό βάρος του προπονητή.
Γ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ.
1. ΧΑΜΗΛΟ ΕΠΙΠΕΔΟ, ΚΑΚΗ “ΦΟΥΡΝΙΑ” ΑΘΛΗΤΩΝ
Πολλές φορές τυχαίνει αυτό που λέμε κακή ΄΄φουρνιά΄΄. Δηλαδή μια χρονολογία γέννησης με λίγους ή μέτριους σε ικανότητα αθλητές.
α. Προσπάθεια πρόληψης
Αφορά κυρίως προπονητές υπευθύνους υποδομών: Αξιολογώντας σε ένα σύλλογο τα ΄΄μικρά΄΄ τμήματα μπορούμε να προβλέψουμε κάποια ηλικιακά γκρουπ που είναι ποσοτικά ή ποιοτικά ανεπαρκή και να οργανώσουμε προσπάθεια ενίσχυσής των πριν ακόμα γίνουν αγωνιστικά τμήματα. Παράδειγμα: έχουμε ένα γκρουπ παιδιών 9-10 ετών που είναι αδύναμο ποσοτικά ή ποιοτικά και προβλέπουμε ότι σε 4-5 χρόνια θα έχουμε ένα μη ανταγωνιστικό παιδικό και μετέπειτα εφηβικό. Για να ενισχύσουμε το γκρουπ δημιουργούμε ανοικτά καμπ διαγωνιστικά παιχνίδια ή πρωταθλήματα 3on3 στις ανάλογες ηλικίες σε σχολεία. Έτσι προσεγγίζουμε περισσότερα παιδιά και δημιουργώντας ενδιαφέρον και κίνητρα (με διάφορα έπαθλα και με δωρεάν ετήσιες συνδρομές στους νικητές) ενισχύουμε τα τμήματά μας.
β. Προσπάθεια βελτίωσης της κακής ομάδας
Δίνουμε μεγάλη έμφαση στην ατομική βελτίωση των αθλητών με παράλληλη πνευματική και ψυχολογική προσέγγιση. Προσπαθούμε να τονώσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών για το τμήμα καθώς ίσως κλονιστούν από πιθανά άσχημα αποτελέσματα.
2. ΕΛΛΕΙΨΗ ΨΗΛΩΝ.
Μεγάλο πρόβλημα που μας αναγκάζει να προσαρμόσουμε το παιχνίδι μας με έμφαση στην περιφέρεια και χωρίς ισορροπία βολής. Σίγουρα θα αναγκαστούμε να ΄΄βαφτίσουμε΄΄ κάποιους ψηλούς και εδώ οι επιλογές μας πρέπει να γίνονται με γνώμονα το συμφέρον των παιδιών με τις υψηλότερες προδιαγραφές και όχι του καλύτερου αποτελέσματος για το τμήμα. Έτσι θα δώσουμε τον ρόλο του ψηλού σε παιδιά με χαμηλότερο ταβάνι, όσο αυτό μπορεί να προσδιοριστεί. Πάντως σε καμία περίπτωση δεν θα ΄΄κάψουμε΄΄ κάποιο ανερχόμενο ταλέντο που περιστασιακά θα δώσει καλύτερες λύσεις σαν ΄΄ψηλός΄΄ στην ομάδα. Δυστυχώς θα πρέπει να θυσιαστούν κάποιοι για να αναδειχθούν κάποιοι άλλοι. Η επιλογή δύσκολη, η απόφαση δυσκολότερη αλλά αποτελεί και μέτρο της ικανότητας μας ως προπονητές αναπτυξιακών ηλικιών.
Δ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΑΛΕΝΤΩΝ.
Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των αθλητών αποτελεί και η διαχείριση των παιδιών με αυξημένες ικανότητες και ιδιαίτερο ταλέντο. Εδώ πρέπει να κριθεί αν το προπονητικό πρόγραμμα και ο ανταγωνισμός του τμήματος είναι επαρκής-που συχνά δεν είναι-και πρέπει να προωθηθούν στην πρώτη ομάδα σε συνεννόηση με τον προπονητή του ανδρικού. Παράλληλα αν αυτό είναι εφικτό να παίζουν και άλλους αγώνες με υψηλότερο συναγωνισμό (όπως το πρωτάθλημα των Νέων) και φυσικά να μπουν στα αναγκαία προγράμματα ατομικής προπόνησης (κυρίως έφηβοι μεγάλων συλλόγων). Εδώ η πνευματική προπόνηση και η ψυχολογική προσέγγιση από τον προπονητή είναι αναγκαία και επιβεβλημένη, για τη σωστή διαχείριση από τον αθλητή του αποδεδειγμένου ταλέντου του.
Ε. ΘΕΣΕΙΣ.
Μια επίσης δύσκολη απόφαση του προπονητή είναι η θέση που θα χρησιμοποιήσει κάθε παίκτη του. Εδώ για κάποια παιδιά η απόφαση μπορεί να είναι εύκολη με βάση αποδεδειγμένη ικανότητα και ταυτοποίηση σε κάποια θέση ή δύσκολη με την ύπαρξη παιδιών χωρίς ικανότητα και ταυτοποίηση θέσης από την προηγούμενη παρουσία τους στα τμήματα υποδομής. Σε κάθε περίπτωση η επιλογή πρέπει να γίνεται προς όφελος των αθλητών με στόχο την ανάπτυξη και ανέλιξή τους και όχι τις αγωνιστικές ανάγκες της ομάδας.
Είναι επίσης σημαντικό τα παιχνίδια που επιλέγουμε στην επίθεση να είναι πολλαπλών επιλογών παρέχοντας πολύπλευρη ανάπτυξη ανεξαρτήτως θέσης, αναδεικνύοντας τόσο το ατομικό ταλέντο, όσο και τη δυνατότητα συνεργασίας.
ΣΤ. ΓΟΝΕΙΣ
Τέλος ίσως το μεγαλύτερο από όλα τα προβλήματα που πρέπει να διαχειριστούμε είναι οι γονείς. Επειδή είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο οι γονείς θα επηρεάσουν ή θα προσπαθήσουν να επηρεάσουν την κρίση του προπονητή θα πρέπει να μείνουμε μακριά από πολλές εξηγήσεις και συζητήσεις τεχνικών ή αγωνιστικών θεμάτων με τους γονείς των αθλητών μας. Δυστυχώς μπορούν να επηρεάσουν τα παιδιά τους και για αυτό είναι αναγκαίο το χτίσιμο της ομάδας και στον ψυχολογικό τομέα. Η δημιουργία ενός καλού κλίματος μεταξύ παικτών και προπονητή θα εξασθενίσει την όποια διαμαρτυρία γονέων, ενώ αντίθετα ένα κακό κλίμα θα την τροφοδοτήσει.
Ο προπονητής εφήβων καλείται να εκτελέσει το προπονητικό πρόγραμμα του τμήματος και να πάρει αποφάσεις για τη χρησιμοποίηση των αθλητών ανεπηρέαστος από εξωγενείς παράγοντες. Όποιο πρόβλημα σε σχέση με γονείς παρουσιάζεται είναι καλό να επιλύεται σε συνεργασία διοικητικών παραγόντων ή υπευθύνου προπονητή (όπου υπάρχει) χωρίς άμεση ανάμειξη του προπονητή του τμήματος.
Ο προπονητής οφείλει να είναι ενήμερος για την οικογενειακή κατάσταση των αθλητών του και να προσεγγίζει πιθανά προβλήματα που επηρεάζουν την συμπεριφορά ή την απόδοση τους.
Ευχαριστώ τον coach Κώστα Χαριτάτο για την συμμετοχή του στο 2ο σεμινάριο αναπτυξιακών ηλικιών, της Ένωσης Τραχώνων/Δία Αλίμου. Θα ακολουθήσει σύντομα και το 2ο μέρος της ομιλίας του, με βασικά στοιχεία από το πρακτικό μέρος της ομιλίας του.
Γιάννης Τσουμπρής
